Straatfotografie en portretrecht, auteursrecht etc.

Over het recht van fotografen, kunstenaars, eigenaars en personen.

Dit lánge artikel komt voort uit vragen van leden van mijn fotoclub naar aanleiding van straatfotografie; op één van de toen besproken foto's waren twee politiemensen te paard zichtbaar. Vervolgvragen gingen over het fotograferen van architectuur en in musea. 

Fotografen voelen zich ongemakkelijk als ze mensen fotograferen, en voorbijgangers worden wantrouwend als een camera ook maar een beetje in hun richting wijst. Gek eigenlijk: mensen vertrouwen hun privégegevens (inclusief medische gegevens, denk aan wearables!) klakkeloos toe aan Google en een scala aan onbekende bedrijven. Hun interieur staat gedetailleerd op Funda, maar een straatfoto door een hobbyfotograaf…

INLEIDING

We zijn gewend 'gewoon lekker te fotograferen', maar zodra 'scheppingen' of mensen in beeld komen zijn er juridische haken en ogen. Af en toe loop je tegen situaties aan waarin de vraag rijst: mag ik hier fotograferen, of: wat doe ik als iemand bezwaar heeft dat ik hem/haar fotografeer. Het is goed je eigen rechten en die van anderen te kennen, al was het maar om je niet te snel te laten overbluffen. Straatfotografen komen veel wantrouwen en assertiviteit tegen. Gelukkig mag er veel. 

De fotograaf hoeft zich niet zonder meer te laten wegsturen omdat iemand te kennen geeft je kunstambities niet op prijs te stellen. Al is het goed zelfverzonnen regels te scheiden van geldend recht, een goede taxatie van de situatie wijst je eerder de weg dan de formele juridische verhouding. Mócht de juridische situatie duidelijk zijn, dan nog is het niet altijd verstandig op je strepen te gaan staan.

Wat zijn de rechten van de fotograaf, welke rechten hebben passanten die op je foto komen? En voor zover je van architectuurfotografie houdt: hoe verhouden zich de rechten van de fotograaf en die van de architect?

Ik behandel de materie aan de hand van voorbeelden. Enkele van de besproken gevallen zijn me persoonlijk overkomen, ze zullen je wellicht bekend voorkomen.

Bedenk dat het onderstaande geldt voor de Nederlandse situatie. In het buitenland gelden andere regels. En als je de grenzen van je recht opzoekt in het buitenland vraag je om problemen...

Gebouwen. Mag ik dat gebouw fotograferen?

Je fotografeert een fraai bankgebouw, vanaf de openbare weg. Het gebouw vormt samen met andere panden de wanden van een openbaar plein. Het is een kordaat blok van bakstenen. Je hebt net je statief opgesteld en tuurt door de zoeker als je op de schouder word getikt: twee heren willen weten wat je aan het doen bent. Je legt uit dat je fotografeert (what else?). De wedervraag luidt natuurlijk wie de heren zijn en waarom ze willen weten waar je mee bezig bent. Ze zeggen veiligheidspersoneel te zijn van de bank. Je constateert in gedachten dat zij op de openbare weg niet meer bevoegdheden hebben dan gewone mensen. Je hoeft dus niets uit te leggen. Maar je snapt wel dat jouw belangstelling voor 'hun' gebouw hen nieuwsgierig maakt, en dat hun enige bedoeling is, te laten weten dat ze er zijn en dat je gezien bent. Je legt dus uit dat je voor de hobby foto's maakt en laat ze door de zoeker kijken. Ze weten genoeg en gaan weg. Ze kunnen ook niet anders: je mag gewoon fotograferen.

Terrorisme

In het verlengde van de bovenstaande casus: na de aanslagen van 9/11, in Madrid, Londen, Parijs, Brussel, ...  is er toch meer wantrouwen jegens personen met een warme belangstelling voor sommige gebouwen, stations e.d. Het zou immers kunnen zijn, dat er fotografische verkenning plaats vindt van gevoelige objecten. Die personen zijn dus terloops ook jij en ik, de doelgroep van deze site. Als je daar al te angstig mee omgaat, zou je nergens meer kunnen fotograferen. 

Er is in Nederland (ook sinds de aanslagen) geen regel of wet geïntroduceerd, die het fotograferen van objecten aan de openbare weg beperkt. Er bestaat weliswaar zoiets als een 'verboden plaats' in de Wet Bescherming Staatsgeheimen, maar die zul je in Nederlandse steden op de openbare weg niet snel tegenkomen... De Nederlandse spoorwegstations zijn géén verboden plaats.

Politiemensen en toezichthouders zullen je, althans in Nederland, niet vragen een overheidsgebouw/station/vliegveld niet te fotograferen zonder dat daar iets héél bijzonders aan de hand is. 

Het hangt er sterk van af waar je bent, maar in het buitenland gelden andere regels en gewoonten ten aanzien van het fotograferen van gebouwen en mensen. Daarbij komt, dat je als gast misschien in een minder gunstige juridische positie verkeert. Wees daar op je hoede en vraag toestemming. Ik heb het daarbij niet over derde-wereld-landen; ook in de Verenigde Staten kun je in moeilijkheden komen bij het vastleggen van objecten. Ik praat niet over militaire complexen maar over op het oog gewone gebouwen in de binnenstad van New York. Op internet circuleren verhalen van arrestaties in de Verenigde Staten wegens het fotograferen van gebouwen en treinen, soms op grond van niet bestaande regels. Voor de hand liggende toeristische bestemmingen vormen natuurlijk geen probleem. 

De terrorismestress is ook het Verenigd Koninkrijk niet voorbijgegaan. Nog in januari 2010 protesteerden professionele- en hobbyfotografen op Trafalgar Square tegen te willekeurig staande houden en fouilleren door de politie op basis van Section 44 van de Terrorism Act 2000. Er zijn films in beslag genomen en bestanden gewist van mensen die gebouwen fotografeerden op de openbare weg of die straatfotografie bedreven. De politie handelde naar het oordeel van de fotografen veel te schichtig.

De politieacties hebben indertijd geleid tot heftige demonstraties van amateurs en professionals, een stroom aan artikelen en tot het bondig formuleren van 'photographers rights' die op handig creditkaart-formaat kunnen worden geprint, onder andere door het blad Amateur Photographer.

De huidige stand van zaken wordt door de Metropolitan Police als volgt weergegeven: Members of the public and the media do not need a permit to film or photograph in public places and police have no power to stop them filming or photographing incidents or police personnel' en: 'The power to stop and search someone under Section 44 of the Terrorism Act 2000 no longer exists'.

AANVULLING van 11 juli 2016: dat dit onderwerp nog steeds actueel is mag blijken uit de post  van diyphotography.net "Photographing on the streets and the law in the UK" van 11 juli 2016. Ook handig is de post voor Amerikanen "A Guide To Photographer’s Rights (And What To Do If You Get Arrested)" van 30 oktober 2014

Gebouwen. Mag ik een woning fotograferen?

Je hebt net je statief opgesteld voor een interessant huis van een bekend architect en er komt iemand naar buiten die eist dat je vertrekt (die foto laat ik hier maar even weg...). Je staat echter gewoon op straat, en er was geen mens in zicht. Je mag vanaf de openbare weg gewoon een gebouw fotograferen, en als je niet met telelenzen naar binnen loert om te zien of daar privé-zaken te ontwaren zijn, mag je gewoon je gang gaan. 

My home is my castle, blijkt hier maar weer. Iemands woning is gevoeliger dan een betrekkelijk anoniem kantoorpand. Mijn advies zou zijn, als een normale uitleg geen oplossing biedt, weg te gaan (en misschien terug te komen als er niemand is, het gaat tenslotte om het gebouw). Eigenlijk verschilt deze zaak niet veel van het bankgebouw...

Personen. Mag ik personen fotograferen?

Je fotografeert op het binnenplein van het Paleis van Justitie. Dat plein is omsloten door de gebouwen van het Paleis, maar het is vrij toegankelijk en op geen enkele manier afgesloten. Af en toe passeren studenten van een nabijgelegen onderwijsinstelling die schuin het plein oversteken om naar school te gaan. Het gebouw is interessant vanwege de kleuren, de herhaling van de raampartijen etc. Ook hier komt iemand van de beveiliging naar je toe om poolshoogte te nemen. Je kunt niet goed taxeren wat zijn zeggenschap op het plein is, maar je vermoedt dat je niets 'verkeerds' doet waar hij bezwaar tegen zou kunnen hebben, en bent dus vastbesloten verder te gaan met fotograferen. Weer geef je uitleg, en de beambte vraagt je, geen rechtbankpersoneel te fotograferen. Aha, daar komt de aap uit de mouw. De medewerkers en bezoekers staan soms een sigaretje te roken op het plein. Je fotografeert alleen 'algemene passanten', de man is tevreden en gaat weer naar binnen.

Google mág dus op straat rondrijden met fotograferende auto's en de resultaten op Streetview publiceren. Bekijk je eigen woonomgeving op Google StreetView... Ik kwam daar mezelf tegen, met een vage blob als hoofd. Die vervaging is juridisch gezien niet nodig, maar omdat Google hier willekeurig alles en iedereen fotografeert vervagen ze automatisch alle gezichten. Dat gebeurt niet uit diep respect voor jouw privacy maar uit juridische voorzorg. De automaat doet het zelfs bij standbeelden...

Een bijzondere categorie wordt gevormd door kinderen.... in dit tijdsgewricht altijd gevoelig, vooral in combinatie met het woord internet. Argumenten wijken hier voor emoties. Zeker niet fotograferen zonder toestemming van de ouders, is mijn advies. Als in een algemeen straatbeeld (toevallig ook) kinderen voorkomen: gewoon doen.

Personen. Mag ik personen fotograferen als die bezwaar hebben?

Weer vijftig meter verderop fotografeer je op een groot plein (de openbare ruimte) een glimmend gebouw, dat als een soort blinkende koektrommel in de ruimte staat. Om enige verhouding aan te brengen en op de voorgrond wat kleurrijke vulling te krijgen, besluit je passanten in het beeld op te nemen. Eén van de voorbij lopende jongeren roept, met een big smile, je mag me niet fotograferen! en loopt door. 

Nou, dat valt best mee. Je maakt vervolgens gewoon een foto zoals het je uitkomt.

Je kunt je voorstellen dat de jongen in kwestie zich beroept op zijn portretrecht. Iemand kan de publicatie (dat is overigens wat anders dan het maken van de foto) van zijn portret verbieden als hij daarvoor een redelijk belang heeft. En een foto is - in juridische zin - al snel een portret: als iemand herkenbaar in beeld is, is het een portret. En dat kan ook als zijn gezicht niet zichtbaar is, bijvoorbeeld door karakteristieke houding of bijzondere kleding.

Het bovenstaande zou tot de conclusie kunnen leiden, dat je in de openbare ruimte geen foto meer kunt maken zonder bezwaren of juridische risico's. Als je in het openbaar foto's maakt mág dat, ook als er mensen duidelijk herkenbaar op je foto voorkomen, zoals in straatfotografie bijna per definitie het geval is. Ook publicatie mág, tenzij dit een redelijk belang van de geportretteerde schendt. Ik ga hier niet al te diep in op portretfotografie (met een fotomodel), naaktfotografie of de commerciële belangen van beroemdheden, of mensen in compromitterende situaties: het zal duidelijk zijn dat iemand die net uit een bordeel stapt, een redelijk privacy-belang heeft om publicatie van een foto waarop hij herkenbaar voorkomt, te voorkomen. Een popster kan zijn of haar gezicht zelf te gelde maken; die heeft een commercieel belang. Er zijn dus wel haken en ogen aan. Of de rechtbankmedewerkers in het vorige geval nou écht niet zouden mogen worden gefotografeerd, misschien hadden ze een redelijk belang? Ik hou het op een twijfelgeval...

De conclusie ten aanzien van 'gewone passanten' op onze architectuur- of straatfoto's kan echter luiden: je mag fotograferen, en ook publiceren (bijvoorbeeld in een blad, clubsite of op een tentoonstelling). 

Gek genoeg wordt bij fotowedstrijden of plaatsing op beeldbanken soms naar een vrijwaring gevraagd (je zou schriftelijke toestemming van de gefotografeerde personen moeten hebben), ook als het niet gaat om een klassiek portret maar om een overzichtsfoto met passanten. De organisatoren nemen kennelijk het zekere voor het onzekere, ze willen geen gezeur.

Personen. Mag ik personen fotograferen op hun privéterrein?

Je fotografeert een huis. In de voortuin, tussen de weg en het huis, is iemand aan het wieden, die onvermijdelijk op de foto komt. Hij vraagt of dat gedoe met die camera perse nodig is. Een huis fotograferen als iemand in de voortuin (dus op privé-terrein, maar wel aan de openbare weg) aanwezig is, is geen probleem: als dat zijn privacy schendt zou hij nooit meer in zijn voortuin kunnen komen, hoewel het ontegenzeggelijk een dosis botheid vergt iemand die op eigen terrein met zijn privé-besognes bezig is, en die óók nog bezwaar maakt, tóch te fotograferen. 

Op de openbare weg mag je fotograferen, hebben we geconstateerd. De grens tussen de openbare weg en de voortuin maakt naar mijn gevoel geen dramatisch verschil in privacybeleving. Je verschaft je geen toegang tot dat privé-terrein en ook zonder camera is iedereen die er zich bevindt gewoon te zien, zonder kunstgrepen, list of bedrog. Waar ligt dan de grens? Het lijkt me dat de grens tussen het open karakter van de voortuin en het besloten karakter van de zij- en achtertuin van betekenis is. In zijn achtertuin (een besloten plaats) mag iemand meer privacy verwachten dan voor zijn huis; hij voelt zich daar veilig en privé. Het fotograferen met teleobjectieven van iemand in de beslotenheid van zijn achtertuin zal eerder worden opgevat als een inbreuk op iemands privacy dan een foto van de tuin die toevallig tussen de openbare weg en het pand ligt. Het is lastig en waarschijnlijk niet de moeite om de confrontatie aan te gaan, waarom zou je een boos persoon perse willen fotograferen?

Ook hier geldt dat het verstandiger is confrontaties te voorkomen, al zou je in je recht staan. Gewoon later terugkomen.

Overigens: als je tevoren iets netjes vraagt en uitlegt wat je bedoelingen zijn, krijg je waarschijnlijk toestemming. Als iemand bezwaar maakt: niet doen.

Kunstvoorwerpen. Mag je een kunstvoorwerp op of aan de openbare weg fotograferen?

Je staat aan een weg in Wageningen en fotografeert een sculptuur. Nu heeft de beeldhouwer (m/v) ook zo zijn (auteurs)rechten, dus je vraagt je af, of je een foto mag maken van zijn/haar beeld - en je wilt die foto ook nog publiceren? Ja, dat mag, ook zonder betaling van auteursrechtvergoeding, al moet je op het volgende letten.

Een vergelijkbaar geval is voor de rechter geweest, alleen was het niet een beeld maar een brug. Een foto van de Erasmusbrug ('de Zwaan') werd in promotiemateriaal gebruikt. Begrijpelijk, want de brug is voor Rotterdam een beeldbepalende blikvanger. 

Standbeelden, architectuur en andere kunst in de openbare ruimte zijn auteursrechtelijk beschermd, en dat belang kan botsen met het belang van de fotograaf. De ontwerper van de brug had bezwaar tegen het gebruik door een adverteerder. De rechter bepaalde dat dergelijke kunst toch mag worden gefotografeerd zonder toestemming, mits de foto maar het kunstwerk toont 'zoals het zich aldaar bevindt'. Dat wil zeggen: gewoon een afbeelding maken met de omgeving, niet: het voorwerp isoleren door croppen&shoppen of het voorwerp gebruiken als logo voor je bedrijf of chocolaatjes verkopen in de vorm van de brug. Het doet er niet toe, of het kunstvoorwerp de hoofdvoorstelling van de foto is, of bijvoorbeeld slechts achtergrond. 

Een verzameling foto's van alle kunstwerken van de beeldhouwer/architect bespreken en uitgeven in een boek mag óók niet: dat kan de beeldhouwer/architect (die de auteursrechten heeft) immers zelf ook, of hij daar nou rijk van wordt of niet, of zelfs maar zin in heeft. 'Enkele werken' van een kunstenaar/architect opnemen in een bespreking mag wél (art. 18 Auteurswet). Zo kun je bijvoorbeeld een overzicht maken van stromingen in de kunst.

Het auteursrecht van een maker vervalt (in Nederland!), zeventig jaar na zijn of haar dood, wat inhoudt dat je daarna vrij kunt fotograferen zonder auteursrechtelijke beperkingen.

Voor kunst in de vorm van een gebouw is vrijwel altijd sprake van opstelling 'in openbare plaatsen', en dat mag je fotograferen 'zoals het zich aldaar bevindt'. Dat geldt ook voor (het interieur van) stationshallen of winkelpassages.

Panoramafreiheit

In veel landen is de regelgeving gebaseerd op 'Panoramafreiheit', het recht om de omgeving vast te leggen zonder voorafgaande toestemming, een principe dat al dateert uit de tijd ruim voor de uitvinding van de fotografie. Hoe landen hier mee omgaan is te vinden op Wikipedia (link onderaan deze pagina).

Gelukkig heeft het Het Europees Parlement 9 juli 2015 een verstandig besluit genomen over een voorstel de regels voor fotograferen in heel de EU gelijk te trekken. Het kind dreigde met het badwater te worden weggegooid: in de ontwerptekst werd het recht om foto’s te maken in de openbare ruimte vergaand beperkt, kennelijk als gevolg van geslaagde lobby. Wie dat met een commercieel oogmerk doet, zou verplicht worden om alle rechthebbenden op te sporen van wie scheppingen op zijn foto voorkomen, met het doel met hen overeenstemming te bereiken over vergoedingen. Dat is een onuitvoerbare klus in een stadsgezicht. En commercieel wordt het al snel, als je je plaatjes op ‘social media’ plaatst, omzoomd door reclame. Het voorstel belandde gelukkig in de prullenbak.

Het Atomium in Brussel is onderwerp van fel verdedigde auteursrechten: foto's mogen alleen zonder toestemming worden gepubliceerd door particulieren die hun plaatjes op private websites, sociale netwerksites en blogs zonder winstoogmerk plaatsen. Bizar genoeg is ook de verlichting van de Eiffeltoren auteursrechtelijk beschermd op een wijze die het fotograferen een tricky zaak maakt: "The views from the Eiffel Tower are rights-free. Permission and rights must be obtained from the "Société d’Exploitation de la Tour Eiffel" (the Operating Company, or SETE) for the publication of photos of the illuminated Eiffel Tower." Toch genereus dat het uitzicht over Parijs rechtenvrij is...

Kunstvoorwerpen. Mag ik in een museum of op een landgoed fotograferen?

Met je museumkaart loop je een museum binnen alwaar je hoopt een paar mooie foto's te maken van het ten toon gestelde. Het interieur van museau zélf is trouwens ook vaak interessant. Je teleurstelling is groot als er een bordje met doorgestreepte camera blijkt te hangen.

Musea zijn geen openbare plaatsen: er gelden huisregels. De eigenaar-beheerder bepaalt hoe die regels luiden. Op sommige van de ten toon gestelde kunstvoorwerpen rust nog auteursrecht, op andere (waar het recht verlopen is) niet. Toch mag je veel oude meesters niet fotograferen, enkel en alleen omdat het museum fotograferen verbiedt. 

Meestal mag je niet flitsen in verband met de kwetsbaarheid van het materiaal. Er is weliswaar discussie over de vraag of flitsen nu echt schadelijk is, maar dat maakt voor de geldendheid van de huisregel niet uit. Statieven en selfiesticks zijn ondingen tussen de tentoongestelde kunstwerken, dus die mogen nergens.

Overtreding van de huisregels kan je in het uiterste geval een ontzegging van de toegang opleveren.

Ondanks het feit dat fotograferen ook zonder flits hinderlijk kan zijn voor medebezoekers, zijn de standpunten van veel musea omtrent fotograferen de laatste jaren zeer versoepeld, onder druk van de onvermijdelijke mobieltjes. Toch gaan fotomusea daar nog steeds krampachtig mee om, al worden hun verboden massaal genegeerd. Ironisch dat je uitgerekend in fotomusea niet mag fotograferen. Wel in Fotomuseum Den Haag, hulde! 

In geval van twijfel: gewoon vragen. Tevoren opzoeken op de internetsite van het museum kan natuurlijk ook... al moet je op sommige sites wel goed zoeken. Een toelichting bij een verbod zul je niet aantreffen. Misschien hangt het (mede) af van de wensen van de exposerende fotografen of hun erven. Maar hoe zit dat dan in Den Haag?

Het boeit me wel, want ik doe graag verslag van een tentoonstelling, mét gefotografeerde indrukken van hoe de expositie er uit ziet. Zoeken op 'fotograferen in musea' levert in ieder geval interessante lectuur op. 

Noot: we raken met dit onderwerp aan het citaatrecht. De Auteurswet staat in artikel 15a het overnemen toe van (een deel van) een beeld of ander auteursrechtelijk beschermd werk, om dat beeld aan te kondigen, te beoordelen of te bediscussiëren. Een plaatje simpel overnemen omdat het je website/boek/folder zo aardig opfleurt, blijft echter een inbreuk op andermans auteursrecht. Ook hier zie je dat de wetgever op zoek is naar het juiste evenwicht tussen verschillende rechten.

In een kerk sprak ik de beheerder. Hij vertelde dat vrijetijdsfotografen welkom zijn, maar als er commerciële doeleinden in het spel zijn, ligt er een contractje met tarievenlijstje klaar. Zo heeft hij eens een fotograaf aangesproken, die zonder iets te vragen foto's maakte van de kerk voor een boek over monumenten in de desbetreffende stad.

In de Nikolaikirche in Berlijn moest ik (naast een toegangskaart) een Fotoerlaubnis van €2,= kopen. Ik koop zo'n fotovergunninkje met liefde. Als je in iemands gebouw fotografeert omdat het er mooi is, moet je ook begrijpen dat onderhoud geld kost. 

Ook op een bedrijfsterrein of een landgoed gelden de regels die de eigenaar of beheerder stelt. Als je daar mag fotograferen, is dat geen recht maar een gunst. Zo mag je in het Openluchtmuseum in Arnhem fotograferen. Dat is niet omdat het openbaar toegankelijk zou zijn (dat is immers niet het geval, en de paden zijn ook geen openbare weg) maar omdat het museum dat heeft bepaald. Een verbod zou de vele dagjesmensen ook in hun vrijheid beperken op een manier die onprettig zou overkomen. In bedrijven gelden vaak beperkingen die zijn ingegeven door veiligheidsoverwegingen: angst voor inbraak, de bescherming van productieprocessen e.d. Hou je aan huisregels.

Soms vinden beheerders het fijn als je foto's opstuurt.

Afgezien van terrorisme: spoorwegstations?

Hobby-collega's vroegen specifiek naar het fotograferen op perrons en in stationshallen van het spoor. Er zijn vele treinenjagers, die de treinenhobby combineren met de fotohobby. Of mensen die aan straatfotografie doen onder een dak, of die spoorwegarchitectuur interessant vinden. De NS zeggen op hun site: 'Bij opnamen voor privé-doeleinden (voor familiealbum of hobby) vanaf voor het publiek toegankelijke gedeelten van het station en in treinen is geen toestemming van NS nodig. Let op: Op grond van onder meer het recht op de persoonlijke levenssfeer en het portretrecht mogen reizigers of NS-medewerkers in beginsel niet zonder hun toestemming herkenbaar worden afgebeeld in een publicatie of reportage'.

Dat laatste kunnen de NS stellen omdat zij de regels maken, en die kunnen afwijken van de regels op straat. Dat van de persoonlijke levenssfeer en het portretrecht lijkt me er 'in beginsel' met de haren bijgesleept. Verder is het een hele klus op een druk station opnamen te maken zonder dat mensen herkenbaar in beeld komen, dus dit is geen regelgeving die op praktische uitvoering gericht is...

Beroepsmatig fotograferen en filmen regelen de NS, met inachtneming van het recht op vrije nieuwsgaring, graag even tevoren door afspraken te maken. Zoek voor actuele informatie even op internet op de trefwoorden fotograferen, station en toestemming.

Reeds jaren geleden werd ik (zelf toen nog erkend treintjesgek) op het station van Keulen aangesproken door toezichthouders, die het na uitleg wel prima vonden: hobbyisten worden door de Deutsche Bahn verwelkomd zolang ze zich aan de regels houden. De actuele 'Hausordnung' van de DB, die op stations in aanplakkasten hangt, zegt momenteel dat het commercieel fotograferen ("Gewerbliche Foto-, Film- und Fernsehaufnahmen") slechts is toegestaan na toestemming van het stationsmanagement. Daaruit valt af te leiden dat voor niet-commerciële fotografie géén toestemming nodig is. Punt. Soms is een eenvoudige regel afdoende.

In het buitenland kúnnen de regels erg afwijken.

Let op je veiligheid en ga niet voor treinen lopen...

CONCLUSIE EN TIPS

Als fotograaf mag je fotograferen. Jouw recht op foto's maken botst zo nu en dan met de rechten van andere auteurs. Iedereen die dingen creëert heeft het auteursrecht op zijn of haar schepping. Dat geldt voor fotografen, maar ook voor andere beeldende kunstenaars als beeldhouwers en architecten. Om het ingewikkeld te maken lopen er mensen door ons beeld die portretrecht hebben en recht op privacy. De wetgever heeft echter willen voorkomen dat door allerlei rechten van auteurs of personen het fotograferen op de openbare weg in de praktijk onmogelijk wordt. En dan zijn er nog de rechten van beheerders van gebouwen of terreinen. Waar ligt het evenwicht? 

* Je mag op de openbare weg zonder meer foto's maken, ook als er mensen duidelijk herkenbaar in beeld komen. Strikt genomen hoef je niemand iets te vragen, al kan het hoffelijk zijn iemands toestemming te vragen als die wat nadrukkelijk in beeld komt. Publiceren mag eveneens.

* Een gebouw (ook een woning) of kunstwerk mag je „op een openbaar toegankelijke plaats” fotograferen „zoals het zich aldaar bevindt”.

* Lok geen moeizame of riskante situaties uit; fotografeer geen mensen in precaire situaties en bij voorkeur ook niet als ze kennelijk bezwaar hebben, of dat nu redelijk is of niet. 

* Het heimelijk fotograferen in een woning, of op een andere niet voor het publiek toegankelijke plaats, is zonder meer verboden (artikel 139f Wetboek van Strafrecht).

* Wees ook op openbare plaatsen terughoudend met kinderen: niet zonder toestemming van de ouders.

* Laten we in musea terughoudend zijn met ons fotografeergedrag - in de strijd tegen de verpretparking van musea.

* Wees in het buitenland extra voorzichtig.

* Het vertonen van de lidmaatschapskaart van de Fotobond zou kunnen helpen om aannemelijk te maken dat je geen kwaad in de zin hebt (lees de achterzijde...).

* Gebruik je verstand, en geniet vooral van je hobby.

VINDPLAATSEN

Voor dit hoofdstuk heb ik geput uit eigen ervaringen en kennis; voorts uit meerdere bronnen, die veelal (ook) op internet te vinden zijn. Om te toetsen wat ik schreef, heb ik de site van ICT-jurist Arnout Engelfriet geraadpleegd. Arnout is de webmaster en schrijver van Ius Mentis, een site waarin recht en techniek worden uitgelegd aan leken. Als je in begrijpelijke taal méér wilt weten over beeldrecht, portretrecht, auteursrecht, citaatrecht (en ict-gerelateerd recht): kijk bij Ius Mentis...

• ICT-jurist Arnoud Engelfriet: ius mentis en arnoud.engelfriet 
• Auteurswet, met name artikel 18, te vinden op wetten.overheid.nl
• Deutsche Bahn: de Hausordnung zwerft een beetje, hij is goed te vinden met de zoektermen 'Hausordnung' plus 'Deutsche Bahn'
• Ook de regels van NS zijn nog wel eens op reis, zoek even op 'fotograferen', 'station' plus 'toestemming'.
• Een zeer uitgebreid (duitstalig) overzicht van internationale regels rondom Panoramafreiheit is te vinden op Wikipedia.
• Infobulletin auteursrecht van de Fotobond 
• creditkaartje Photographers Rights van Amateur Photographer