ADVIES

Het advies aan een beginner in raw-bewerking is lastig. Het liefst zou ik een volkomen gratis open-source rawconverter aanbevelen, maar die zijn voor een beginner niet eenvoudig.

► Ik raad alle software op basis van abonnementen resoluut af.

► Eenmalig betaald: Affinity Photo, met als voordeel dat het redelijk overzichtelijk is. Een goed alternatief is zeker Photoshop Elements.

► Gratis en open source: Darktable, maar dat is geen eenvoudig pakket.

► Vergeet ook niet de software die bij jouw merk geleverd wordt, bijvoorbeeld voor Fujifilm: RAW FILE CONVERTER EX 3.0 powered by SILKYPIX, zie hieronder

Uitgebreide toelichting hieronder.

Photoshop Elements (PSE)

Photoshop Elements is de kleinere versie van het grote Photoshop. De prijs ligt rond €65 voor de jongste (download)versie, afhankelijk van waar je shopt. PSE is een betaalbaar alternatief voor de grote broer dat verreweg de meeste mogelijkheden van de hobbyfotograaf (én van de professional) dekt. PSE gebruik je veel efficiënter; ook hier ontdek je steeds nieuwe trucs, dus het programma raakt niet snel uitgeput. Ook geschikt voor het importeren voor raw-files, al zijn de conversiemogelijkheden minder subtiel dan in Lightroom. PSE maakt zeer gave jpg's. Aanbevolen voor wie eenvoudig in lagen wil werken en/of montages maakt.

PSE leest ook raws in, want PSE bevat een simpele versie van Camera Raw. Als je alleen PSE gebruikt kun je dus wel een prima start maken met het uitnutten van je raw-files, maar de bewerkingsmogelijkheden van de raw-files (vóór omzetting naar 8bits) zijn niet zo uitgebreid en verfijnd als in Lightroom of Capture One. Niettemin is PSE een prima uitgangspunt voor wie wil beginnen met raw.

PSE 2021 kost op sommige adressen nog steeds meer dan €100; een goede prijs is echter €69,99. Shoppen dus ;-) en opletten of je voor die prijs een keurige doos met CD thuisgestuurd krijgt of alleen een licentie uit niet altijd duidelijke bron...

De module Organiseren van PSE bevalt me niet; beheren doe ik liever met Irfanview. PSE en Irfanview vormen een sterk koppel.

De informatie over het aantal computers waarop je een gekochte versie kunt installeren is onvoldoende: Adobe zegt over PSE "Je kunt het product installeren op maximaal twee computers. Als je het product wilt verplaatsen naar een nieuwe computer, kies je eenvoudig Help > Afmelden in het product op een van de computers met een actieve licentie. Daarna kun je het product installeren op je nieuwe computer." Op diverse sites van fotohandelaren staat alleen de standaard-informatietekst over PSE maar geen aanduiding van het aantal computers waarop je de software kunt installeren. Bij enkele handelaren die verkopen via Bol.com vind ik de twijfelachtige aanduiding "1 apparaat".

IrfanView

Freeware voor niet-commercieel gebruik, hier te downloaden. Irfanview is een flexibele fotoviewer en -beheerder, die ook basale (batch)bewerkingen toelaat zoals verkleinen. Voor het maken van deze site gebruik ik het veelvuldig: de screenshots op deze pagina zijn alle met Irfan gemaakt en verkleind. Irfan kan verbazingwekkend veel, bijvoorbeeld ook het samenvoegen van verschillende jpg's tot één pdf, of het maken van een pdf met een soort contactvel met thumbnails. Download vooral ook de eigen plugins van de Irfan-site o.a. om de verschillende bestandsformaten te kunnen openen/opslaan (in een bundel, plus een aparte plugin voor de Nederlandse taal). Irfanview draait ook vanaf stick.

FastStone Image Viewer

Als alternatief voor IrfanView: FastStone Image Viewer is een snelle, stabiele, gebruiksvriendelijke beeldbrowser, converter en editor. Het heeft een mooie reeks functies, waaronder het bekijken, beheren, vergelijken, verwijderen van rode ogen, vergroten/verkleinen, bijsnijden, retoucheren en kleuraanpassingen. De modus voor volledig scherm biedt snelle toegang tot EXIF-informatie, miniatuurbrowser en belangrijke functionaliteiten via verborgen werkbalken die verschijnen wanneer uw muis een van de vier randen van het scherm aanraakt. Andere functies zijn onder meer een vergrootglas en een muzikale diavoorstelling met overgangseffecten, evenals verliesvrije JPEG-overgangen, slagschaduweffecten, beeldannotatie, scannerondersteuning, histogram en nog veel meer. Het ondersteunt alle belangrijke grafische formaten (BMP, JPEG, JPEG 2000, geanimeerde GIF, PNG, PCX, PSD, EPS, TIFF, WMF, ICO, CUR en TGA) en populaire RAW-formaten voor digitale camera's (CR2, CR3, CRW, NEF, NRW, PEF, RAF, RWL, MRW, ORF, SRW, X3F, ARW, SR2, SRF, RW2 en DNG).

Faststone is freeware, hier te downloaden.

Affinity Photo

Ik geef het toe: ik had nog nooit van Affinity Photo gehoord, tot Reinder me er op wees: zie hieronder bij de reacties. Nu bestaat het Britse bedrijf Affinity nog niet zo lang, dus het zij me vergeven. Inmiddels hebben ze daar wel kans gezien drie professionele programma's af te leveren die in het algemeen een bijzonder goede pers krijgen en naadloos samenwerken: Photo, Designer en Publisher. Voor respectievelijk fotobewerking, vector-ontwerpen en voor de opmaak van posters, technische tekeningen en drukwerk. Dit lijkt  me een zeer kansrijk trio.

Als je verder zoekt op trefwoord 'Affinity Photo', let dan bij de gevonden blogs en reviews even op de 'leeftijd' van het artikel: Affinity is pas aan versie 2 toe, en heeft grote stappen gemaakt in verbetering. Ook recent lijkende commentaren zouden dus inmiddels inhoudelijk achterhaald kunnen zijn.

Uit de proefversie maak ik op dat het programma zeer veelzijdig is, het is niet alleen een raw-converter: het vervangt ook mijn Photoshop Elements. Het grote probleem is de gewenning, de knoppen zitten niet op hun gebruikelijke plek. Een 'bewezen' programma waarin je weet te vinden wat jij nodig hebt, verlaat je niet makkelijk voor een nieuw stuk software waar je de weg volledig in moet zoeken. Omdat ik inmiddels mijn foto's vlot bewerk met CaptureOne, ook al gebruik ik daarin lang niet alle mogelijkheden, is de overstapdrempel nog wat hoog. En die typische Fujifilm-presets zijn toch ook wel fijn...

Er is een gratis 90-dagenversie beschikbaar zonder verdere beperkingen. Affinity is alleen Engelstalig. Hij kost €55 €65 wat voor een professionele fotobewerker een gunstige prijs is. Geen abonnementen. Mensen naar mijn hart, dus. En voor de verandering een Europees product, zover je dat nog van Britten kunt zeggen ;-)

Een Nederlandstalig boek Zo werkt Affinity Photo van Bob Timroff is bij van Vanduurenmedia te vinden, maar ook in je lokale boekhandel, voor €24,99. Andere boeken zijn elders verkrijgbaar, ook over Designer en Publisher, zij het vaak in Duits of Engels. Tip: wacht even op een herziening die Affinity Photo versie 2 behandelt.

Capture One PRO

Capture One Pro
Capture One Pro is een raw-converter die volgens de fabrikant, Phase One, het beste van Photoshop en Lightroom combineert. Ik heb ooit versie 12 gekocht en daarmee ontwikkel ik nog steeds tot tevredenheid mijn raws.

Nadat Capture One in januari 2022 had aangekondigd geen versies meer te maken voor één cameramerk heeft het bedrijf in december van hetzelfde jaar besloten alleen nog maar een abonnements-versie in stand te houden. Met uitzondering van een 'perpetuel license' versie van €349, met de restrictie dat 'new perpetual licenses will include updates with bug fixes until the next version, but new features released after purchase will not be included'.

Gebruikers van eerdere niet-abonnementsversies voelen zich verraden, omdat de ondersteuning voor hun versies hoogst twijfelachtig is en Capture One daarover onduidelijk is. Nog op Black Friday 2022 verkocht Capture One de niet-abonnementsversie met 50% korting. Prijzen momenteel: €29 per maand, €219 per jaar, €349 perpetual license.

Ik kan Capture One niet langer aanraden.

ON1

Dit artikel is geschreven door Marcel Borgstijn

On1 is een alternatief voor Lightroom met nagenoeg dezelfde functionaliteiten. Het bedrijf achter On1 is opgericht in 2005 en bestaat uit een kleine groep fotografen (25 personen). Zij zijn, met Lightroom in het achterhoofd, van de grond af gestart met het bouwen van een krachtige tool voor fotobewerking. Van het begin af aan hebben ze een enthousiaste community weten te activeren die zeer betrokken wordt bij de doorontwikkeling van On1 Photo RAW 2019.2, de meest recente versie (feb 2019). On1 heeft erg uitgebreide documentatie en video tutorials beschikbaar. Maandelijks geven zij ook allerlei extra’s weg in de vorm van ebooks, stockfoto’s die je als achtergrond/layer kunt gebruiken, presets of instructievideo’s. In tegenstelling tot Lightroom maak je in On1 geen catalogus aan, maar maak je gebruik van de standaard Verkenner-functie in Windows. Qua snelheid is het vergelijkbaar.  On1 maakt net als de meeste fotobewerkingsprogramma’s onderscheid tussen je foto’s bekijken (Browse) als ontwikkelen (Develop). Er wordt een handige set presets getoond, die je uit kunt klappen voor een vergelijking van alle presets in een categorie zoals Architecture, Landscape, Black & White, Color Film. Totaal geeft On1 17 categorieën bij de start. On1 werkt niet met een abonnementsmodel, je schaft de software aan. De recente versie kost 69 dollar. Je kunt het programma gratis uitproberen voordat je het aanschaft. Zeker de moeite waard als je geen maandelijkse abonnementskosten wilt uitgeven.

------

Noot van KM: De prijs die Marcel aanhaalt was een tijdelijke aanbieding, die echter (net als die van Capture One) permanent lijkt te zijn geworden. is afgelopen. Huidige prijs €110,64

RAW Fileconverter

Gratis RAW Fileconverter EX 3.0 powered by Silkypix (voor FUJI)

Bij Fujifilm kun je gratis de RAW Fileconverter EX 3.0 powered by Silkypix downloaden, voor Mac en Windows. Het werkblad van de versie 3 is weer anders ingericht dan 2. De truc is natuurlijk dat die alléén Fujifilm-raws kan inlezen. DNG-files wil hij niet zien, wel jpg's en tifs, dat is een handicap..... Wordt door Fuji bijgewerkt tot en met de jongste Fuji-cameraprofielen. Gemaakte bewerkingen worden opgeslagen in een eenvoudige sidecar, nog wel zo duidelijk. Levert mooie TIF's en jpg's. Wie bekend is met LR mist de bewerkingsschuifjes van Hoge Lichten, Witte Tinten, Schaduwen en Zwarten. Heeft uiteraard wel curves. Heeft zeer fraaie presets voor Acros, Classic Chrome etc. Het programma is vrij traag in het opbouwen van het voorbeeld, en dat gaat op den duur irriteren.

Na installatie van het programma bevindt de Engelstalige handleiding zich in de programmamap op je harde schijf, submap Manual, klik op index.html.

Ik moet toegeven dat ik de gratis CaptureOne Express voor Fujifilm prefereer boven de Raw Fileconverter

RawTherapee

RawTherapee is een gratis open-source raw-bewerker voor Linux, Mac en Windows. Kent geen selectie-gereedschapjes of lagen, maar heeft verder alles in huis voor rawontwikkeling en beeldaanpassingen.

RawTherapee ondersteunt Fujifilm X-trans, al heb ik niet getest of dat beter gaat dan in LR. Een lijst met ondersteunde camera's is niet te vinden op de website. Probeer het zelf, is het vreemde advies: "RawTherapee supports most raw formats, including Pentax and Sony Pixel Shift, Canon Dual-Pixel, and those from Foveon and X-Trans sensors. If you're wondering whether it supports your camera's raw format, first download RawTherapee and try for yourself."

Zie de Rawpedia, ook in boekvorm (pdf).

Darktable

De Linux-gemeenschap heeft met Darktable een gratis open-source raw-ontwikkelaar gemaakt die de vergelijking met Lightroom makkelijk kan doorstaan. Er is een Windows-versie, ook in het Nederlands, en een macOS-versie. De tabel met ondersteunde camera's staat hier. Dit is geen programma voor de tere ziel, de leercurve is zonder meer pittig. Wie gewend is aan de instrumentjes van LR en de bijbehorende terminologie betreedt hier een nieuw domein met nieuwe technische begrippen. Specialisten zullen hier waarschijnlijk veel meer mogelijkheden vinden dan in LR, maar overschakelen is zonder meer lastig. Je slaagt er niet zomaar in een aanvaardbare raw-conversie te brouwen.

Defringe (paarse en groene randjes corrigeren) is niet beschikbaar voor andere dan Bayer-sensoren, met andere woorden: niet voor Fuji. Opslaan/exporteren duurt langer dan bij de concurrentie.

De gebruiksaanwijzing staat hier.

45 YouTube-lessen van Bruce Williams hier.

42 YouTube- lessen van Rico's Story hier.

Adobe Photoshop Lightroom (LR)

Voor de puristen onder de fotografen is (of was?) dit het walhalla onder de donkere kamers. In vergelijking met PSE is dit meer een zuivere doka, er zijn goede raw-gereedschappen maar minder mogelijkheden voor bewerking; zo ontbreken lagen en makkelijke correctiegereedschapjes. Het aanpassingspenseel vergt gewenning en oefening. Sommige mensen zweren bij de foto-beheersmodules in (weinig transparante) catalogi en bibliotheken, met een sterren- en vlaggensysteem. Beheren doe ik met Irfan, dus die modules zitten me hoofdzakelijk in de weg. En het blijft een kunst om LR te dwingen de bewerkingen op te slaan in een sidecar; dat doet LR toch het liefst op een obscure plek.

Voor fotografen met een Fuji X-Trans-sensor in de camera is LR misschien niet de gelukkigste keuze. Adobe slaagt er niet in om een goede omzetter van andere dan Bayer-sensors te maken, ook de laatste poging daartoe krijgt op internet veel kritiek. Over het algemeen is er goed mee te werken, maar verscherpen en contrasten verhogen vergt de grootste omzichtigheid.

Zie de noot hieronder.

Kritische noot bij Adobe & Lightroom (en inmiddels ook Capture One)

Nu was het upgraden toch al geen hobby van me: ik doe gerust enkele jaren met een versie, dat brengt rust in de tent. Immers: slechts eens in de zoveel jaar verschijnen nieuwe versies waarvan je met recht kan zeggen dat er bruikbare en nuttige verbeteringen in zitten.

Eén ding is zeker: voor mij geen abonnement. Het vaak gehoorde argument dat je met een abonnement 'bij blijft' raakt me niet. Moet je bijblijven met profielen voor nieuwe camera's die je niet hebt, of maandenlang abonnementsgeld betalen voor updates waarvoor je niet gekozen hebt? Vraag maar eens aan abonneehouders welke update ze het afgelopen jaar kregen die €145 waard was... Jammer, het was een mooi product. Wie hem heeft raad ik aan bij de niet-abonnementsversie 6.14 te blijven hangen.

LR6 is de laatste versie die je na aanschaf zonder tijdslimiet kunt blijven gebruiken; support is eind 2017 gestopt. De allerlaatste update was 6.14. Er komt geen versie 7, en als je wilt 'bijblijven' is er geen andere optie dan een abonnement. Wat je voorheen betaalde voor een volledige versie, ga je nu per jaar betalen... En als je je abonnement stopzet zit je zonder software, want die werkt dan niet meer.

De DNG-converter wordt steeds belangrijker. Net als de alternatieven voor Adobe...

Verder is het voor fotografen die gebruik maken van catalogi en bibliotheken steeds lastiger om over te stappen op andere raw-ontwikkelaars. Als je in dat soort zaken tijd geïnvesteerd hebt en gehecht bent geraakt aan de resultaten ben je gijzelaar van Adobe. Bijt door de zure appel heen en zet de stap...

Ook hoor ik berichten van eigenaren van oudere Macs die het nog prima doen, dat de jongste updates niet meer willen lopen op hun processor/besturingssysteem. Daar sta je dan met je voornemen 'bij te blijven': nieuwe computer dan maar !? 

Mijn stellige advies: neem geen software met een abonnement.

REACTIE

RAW
Op zoek naar een goede RAW converter voor mijn twee onlangs aangeschafte Fujifilm XPro-2 's met prime objectieven, kwam ik op je site terecht. Goed overzichtelijk en redelijk uitgebreid. Prima! Ik had hiervoor 2 Canon 1DsMk2 en 3 werkcamera's maar heb deze omgeruild voor de Fuji om nu privé verder te fotograferen.

Naast mijn twee desktop PowerMacs met feilloos werkende -maar wel verouderde- software waar ik zowel professioneel tot aan mijn pensioen op werkte, heb ik een MacMini aangeschaft met de laatste MacOs versie om een beetje "bij" te blijven.
Ik werk nog steeds met Photoshop CS6 omdat dit nog steeds goed functioneert en ik geen zin heb in een abonnement!
Heb nu SILKYPIX geinstalleerd en wil straks Capture One gaan uitproberen.
En naast dat alles werk ik af-en-toe ook nog in de Doka (4"x5" Durst) met vlakfilm in een Chamonix camera én het printen met digitaal vervaardigde negatieven.
Kortom 74 jaar maar nog tijd tekort om alles te doen...

Mijn (foto)werk richt zich momenteel vooral op vergane glorie van de industrie; voormalige staalindustrie in Duitsland, België, Frankrijk e.d., waarvan ik vervolgens de opname's zodanig bewerk dat er voor mij een typisch sfeerbeeld van lawaai, stof, chaos ontstaat alsof men zojuist het werk heeft neergelegd of misschien nog even bezig is... Hier komt straks een aparte pagina van op m'n site.

Ook de analoge 4x5 krijgt hierbij tzt. meer aandacht, want er staan al genoeg "landschapjes" op het web en in de fotobladen. Zo kan ik na al die jaren van commerciëel ontwerpwerk in opdracht weer terug naar mijn kunstacademiejaren van vrijheid!

Kees, succes met je site en bijbehorende foto-en schrijfwerk! Ik zal zo af-en-toe zeker je site bezoeken.

Met vriendelijke groet van

Jaap Olof

REACTIE 2

De link naar deze pagina kwam ik tegen en nieuwsgierig geworden erop geklikt, compliment. Prima info. Alhoewel ik al vanaf 2000 volledig digitaal ben gaan werken is het niet zo dat ik de wijsheid in pacht heb, weet er natuurlijk wel iets van maar bedrijfsblindheid sluipt er zeer snel in.

RAW bewerking heb ik altijd (en nog steeds) in Bridge verwerkt. Capture One, Lightroom en On1 allemaal geprobeerd maar Bridge zat er te diep in mijn systeem dus ik heb er nooit aan kunnen wennen.

Je tip voor ICE neem ik zeker mee omdat PS CC daar af en toe wel steken laat vallen.

Ik heb met genoegen je verhaal gevolgd en hoop binnenkort ook iets te lezen over Mobiele Fotografie. Deze is nl niet te stuiten. De Apple 12 Pro Max laat een behoorlijk goed resultaat zien in RAW,

Keep on the good work..

Jaap Baart

REACTIE 3

Prima artikel over fotografie-software.

Twee suggesties die m.i. niet mogen ontbreken: Faststone Image Viewer (gratis en m.i. beter dan IrfanView) en Affinity Photo (volwaardige Photoshop vervanger voor €27 - eenmalig! - alleen geen NL versie).

Reinder Mulder

RE-REACTIE

Dank Reinder,

Dat bleek een prima tip. Hier openbaart zich echter het probleem van de gewenning aan een programma: ik ben gewend aan IrfanView (of vul hier een andere software in) dus de overstap naar een alternatief moet wel zeer de moeite waard zijn. Ik heb Affinity Photo geprobeerd in de 90-dagen-proefversie. Vooral de combinatie met Affinity Publisher en Affinity Designer leek me aantrekkelijk, mede gelet op de prijs van €27 per stuk. Helaas: die was tijdelijk (kwam overigens op Black Friday terug), de drie programma's kosten weer €55 per stuk, overigens nog steeds een prima prijs. Ik heb Affinity Photo hierboven tussengevoegd: dank voor je suggestie.

Kees

Smartcurves

Gratis Smartcurves-plugin voor Photoshop Elements

De meeste verschillen tussen Photoshop Elements en de grote broer zul je nooit missen. Er is echter één pijnlijke lacune: PSE mist het curve-gereedschap. Met een simpele plugin, te downloaden van Smartcurve (verpakt in een zip via de Duitse site Easyfilter, met uitgebreide Duits- en Engelstalige toelichting), vul je PSE aan tot een min of meer volwaardig pakket. Downloaden, uitpakken en het file smartcurve.8bf in de map Plugins van PSE plaatsen. Na een herstart van PSE heb je het curve-gereedschap tot je beschikking onder de tab Filters. Het ziet er een beetje ouderwets uit, maar de functionaliteit is er niet minder om. Form follows function!

Er bestaan veel meer plugins, maar ik adviseer terughoudend te zijn want veel plugins voegen slechts meer circus-effecten toe. Smartcurve werkt ook in Irfanview, zie hierboven.

DNG-converter

Volledig gratis programma, te downloaden van de site van Adobe.  Niet noodzakelijk, maar uitermate handig voor het converteren van allerlei raw-formaten naar het universele DNG-formaat. De gratis converter biedt een mooie omweg voor eigenaren van nieuwe camera's waarvan de raw-files nog niet worden ondersteund door hun fotobewerker. Zo lang het duurt, want Adobe probeert fotografen in een Photography Plan (verdienmodel) te vangen dat alleen periodieke betaling kent. Download de jongste versie van de DNG-converter. Maak van je raw een DNG en importeer dat vervolgens moeiteloos in jouw al dan niet verouderde fotobewerker. De DNG's zijn ook nog eens veel compacter dan bijvoorbeeld de NEFs van Nikon of de RAFs van Fuji. Ik heb in het verleden de originele NEF's zonder hartzeer weggegooid - na conversie naar DNG.

Nik Collection

De aantrekkelijke, gratis NIK-collection is door Google verkocht aan de softwaremaker DxO. Wie daar de collectie wil downloaden betaalde aanvankelijk met zijn mailadres. "The current Nik Collection will remain available for free, please fill the form with your email address, we will send you the download links." Dat blijkt een loze belofte (om het geen leugen te noemen), want de collectie kost inmiddels $50 - oh nee, al weer $69, ehhh… de nieuwe versie kost €99,99 maar nu: $149 afgezien van een gratis probeerversie van één maand. Van enkele honderden dollars via gratis naar 149 piek.

Echter: de 'oude' gratis versie die nog prima werkt is hier en daar nog te downloaden, soms op schimmige sites waarop je niet wilt zijn. CHIP, een Duits computerblad, heeft op zijn site nog de 'Vollversion' voor Windows en voor MacOS beschikbaar en dat lijkt me een betrouwbare bron. CHIP meldt dat de versie niet officieel wordt ondersteund door Windows 10, maar ik ben nog geen problemen tegen gekomen. Ik gebruik die versie nog steeds. Daarom toch nog even de volgende uitleg:

Advies: gebruik NIK met mate; je herkent op den duur een al te enthousiast gebruikt filter. Experimenteer met de instellingen.

Nik bestaat uit een serie plugins: Analog Efex Pro, Silver Efex Pro, HDR Efex Pro, Dfine, Color Efex Pro, Viveza en Sharpener Pro. Die zijn na installatie aanwezig als .8bf-plugin-bestand, maar ook als zelfstandig exe-bestand.
Meerdere instructievideo's staan op Youtube.
De software zoekt bij de installatie zelf naar je Adobe-programma's om daar de plugins aan toe te voegen. In bijvoorbeeld PSE vind je vanzelf het menu.

Hoe gebruik je de plugins?

- Geen probleem in Photoshop Elements, daar verschijnt een zwevend menu, en de presets zijn te benaderen via Filter > Nik Collection.

- In Lightroom ligt het minder voor de hand:
ga naar Foto > Bewerken in...
en voor de HDR Efex Pro2: ga naar Bestand > Exporteren met voorinstelling...

- in Capture One kies je Afbeelding, Bewerken met..., Bladeren, en je navigeert naar de plaats waar je de Nik Collection hebt geïnstalleerd. Kies bijvoorbeeld Silver Express Pro 2, en dubbelklik op de Silver Express Pro 2-plugin met de extensie .8bf.

- in IrfanView en Faststone Image Viewer kun je de exe-programma's gebruiken van de Nik Collection door die aan te wijzen als externe editor. Bijvoorbeeld in Irfan: Kies Options > Properties and Settings > Miscellaneous > Set external editors. Om die te gebruiken kies na openen van een foto: File >Open with external editor > en kies bijvoorbeeld Silver ExpressPro.

Stand-alone-gebruik van de exe-files:

Sommige plugins van de NIK-collectie zijn ook te gebruiken als zelfstandig draaiend programma. Ook zonder PSE of Lightroom, dus. In je programma-map ...\Google\Nik Collection staan in de diverse submappen zowel de plugin met de extensie .8bf als een uitvoerbaar exe-programma. Door dubbelklikken op bijvoorbeeld Silver Efex Pro2.exe start je de zwart-wit-bewerker. In het gestarte programma laad je vervolgens je te bewerken foto.

ICE Panoramasoftware

Microsoft meldt op zijn site dat ICE niet meer beschikbaar is. Waarom zo'n bedrijf een nuttig stuk software afschaft is duister: "Please note that the Image Composite Editor download is no longer available. This project has been retired." Mocht je het installatiefile hebben opgeslagen: wees er zuinig op.

Net als bij de NIK-software is een site als die van CHIP een uitkomst. Daar is de ICE nog te vinden.

De Image Composite Editor (ICE) van Microsoft is een relatief onbekend gratis programma. Het is verbluffend eenvoudig in gebruik. Ik heb in het voorbeeld hiernaast vier opnamen naast- en boven elkaar geïmporteerd in twee rijen en twee kolommen; ICE zoekt zelf uit waar elke opname thuis hoort. Het programma slaagt er doorgaans in het panorama foutloos aan elkaar te lassen. Ik heb met ICE ingewikkelde screenshots van meer dan dertig deel-opnamen gemonteerd; ICE doet het zonder klagen.

Kies een projectiemethode (zie scherm in het screenshot hiernaast), snij het beeld bij. Kleine ontbrekende stukjes kan het programma zelf bij-verzinnen met auto-complete, wat vooral bij blauwe lucht aardig lukt. Natuurlijk kun je met je vakantie-cameraatje of smartphone automatisch panorama's maken, maar deze methode wint het altijd op kwaliteit: je ontwikkelt je deel-opnamen eerst in raw op volledige resolutie, en stitchen maar... Dit is een top-programma.

Zelfs een aantal fish-eye-opnamen heb ik zonder voorbewerking aan elkaar gelast. ICE is echter géén virtual-reality-programma, waarbij je een bolvormige foto maakt waarin je kunt rondkijken.

Fisheye 'ontvissen'

Een fisheye-objectief is een specialistisch stuk glas; ik heb er eentje van Samyang. Dat objectief kan ik de fisheye-liefhebbers van harte aanbevelen. Eigenlijk maak je een panorama in één shot. Je kunt - als je dat wilt - de gebogen lijnen in software rechttrekken: 'defishen'. In Photoshop zou het moeten kunnen, maar ik heb daar nog geen bevredigende oplossing voor gevonden. Luca Capaci heeft een aantal batchfiles geschreven, waarmee je het programma Hugin kunt bevelen de defish-opdrachten uit te voeren. Het installeren van één en ander is wel puzzelwerk. De files en de instructies vind je hier. Je moet wel een batchfile kunnen wijzigen, dus mensen die zich door het DOS-tijdperk hebben gecomputerd zijn hier in het voordeel ;-)

Tip 1: de projectiemethode panini geeft het beste resultaat. De verticalen worden rechtgebogen, de horizontalen blijven een boog maken. De rectilineaire methode werkt weliswaar, maar snijdt veel materiaal weg. De resultaten zien er een beetje geforceerd uit.

Tip 2: wat bij fisheyes altijd al geldt, wordt bij defishen nog eens versterkt: hou je horizon in het midden en je hebt weinig problemen.

Speciale Fototechnieken

Wie van dit soort geknutsel houdt wijs ik op het boek Speciale Fototechnieken van Jeroen Jazet, Van Duuren Media, ISBN 9789059408159, €29,99. Het boek behandelt 360º- en 720º panoramafotografie, Virtuele tours, Light painting en HDR-fotografie. Bestel bij je lokale boekhandel! Fotobond-leden kunnen het bestellen voor €19,49 met couponcode.

OpenStreetMap

Online-kaart, een van de meest gedetailleerde kaarten. Kaarten van de hele wereld zijn beschikbaar, die bovendien door de bijdragen van talloze vrijwilligers verbazend actueel zijn. De basis wordt gevormd door openbaar 'officieel' kaartmateriaal. Hierboven een afbeelding van de Waalgeul bij Nijmegen die gelet op de doorgraving recent is.

Deze kaarten lijken grover dan hun topografische zusters van OpenTopo (hieronder), maar omdat het vectorkaarten zijn, kan welhaast oneindig worden ingezoomd tot op huisnummerniveau. Omdat voorts kaartlagen, points of interest en legenda kunnen worden weergegeven, is de kaart zeer flexibel. Klik op de afbeelding voor een vergroting (let op: dit is een schermafdruk, dus niet inzoombaar). Zie ook Mapy.cz, hieronder.

Ja, er bestaat ook een offline-app OsmAnd die OpenStreetMaps gebruikt, maar die zijn de commerciële weg ingeslagen door je slechts zeven kaarten gratis te laten laden - op zich mooi, tot je ontdekt dat je Nederland niet meer kunt laden als één kaart - maar slechts per provincie. Beetje mager truukje voor een bedrijf dat open-source materiaal gebruikt.

Website OpenStreetMap ►

Mapy.cz

Een geniale app voor offline mobiel gebruik op Android of iOS. Downloadt en gebruikt de kaarten van OpenStreetMaps op je smartphone of tablet, voorzien van wandel- fiets en autoroutes. Uitstekend voor planning van je vakantie of fototrip, navigatie en positiebepaling.

Mapy.cz maakt gebruik van OpenStreetMaps en laadt Nederland in één keer in (ook buitenlanden trouwens). Tip: zoek niet op 'Nederland' maar op 'Koninkrijk der Nederlanden' ;-). De navigatie-app is sterk gericht op navigatie met auto, fiets of schoen. Maar ook zonder routeplanning is de kaartenbak goed te gebruiken op je smartphone. Ook hier inzoomen tot op huisnummerniveau...

Mapy.cz vind je in de appwinkels van Apple en Google.

Opentopo.nl

Dit is een website die bronnen combineert tot een prachtig uitgevoerde topografische kaart. Op de site zijn kaarten met verschillende 'resoluties' beschikbaar, van 100 pixel per kilometer tot 3200 pixel per kilometer. Deze kaarten kun je opslaan voor off-line-gebruik in jpg-formaat. Handige eigenschap: een raster van 1km x1km.

De maker stelt dat een kaart van 100 pixel/km vergelijkbaar is met een kaart van 1:100.000. Dat doet me denken aan de aloude fietskaarten van de ANWB. Die zijn helaas niet meer verkrijgbaar; tegenwoordig moeten we kennelijk langs knooppunten fietsen. Ik geef de voorkeur aan de kaarten van 200 pixel/km.

Hierboven een uitsnede van de eveneens recente kaart 800 pixel/km met ongeveer hetzelfde gebied als de kaart van OpenStreetMap, geactualiseerd na de voltooiing van het graafwerk. Let op de hoogteweergave door middel van schaduwen in het terrein. Bron: J.W. van Aalst, OpenTopo. Klik daar voor een vergelijking op 800 pixel/km (groen bolletje verplaatsen) en dan op kaart 40c en zoom vervolgens in. Het downloaden van de kaarten met 1600 pixels per kilometer gaat iets omslachtiger omdat een zip-file wordt gedownload met verschillende deelkaarten er in van ieder 10.000 x 16.000 pixels.

Website Opentopo ►