index.html

Lesstof en ander leesvoer

Deze pagina is vindplaats van 'moderne' literatuur (en andere lesstof) over fotografie, die helpt beter naar foto's te kijken, er over na te denken en er commentaar op te geven. Inclusief je eigen foto's.

Maar het zou best kunnen zijn dat er nog wat drukwerk over fototechniek en apparatuur insluipt...

Het idee kwam tot stand nadat ik poogde de bronnen na te speuren van een mini-cursus die ik volgde. Ik bleek me te begeven in de 'critical theory', dat is: (foto)theorie die gekarakteriseerd wordt door zorgvuldige evaluatie en beoordeling. Dat viel tegen.

Ashley la Grange slaat in zijn inleiding in Basic Critical Theory for Photographers de spijker op de kop:

- veel mensen haken bij 'critical theory' af, omdat ze die moeilijk vinden (en vaak onnodig moeilijk!) en omdat ze de relevantie voor hun eigen praktische werk niet zien;

- die situatie wordt bepaald niet bevorderd door het feit dat veel kritische theorie is geschreven door academici ten behoeve van andere academici die al zijn ingevoerd in de onderwerpen, vocabulaire en voorafgaande discussies. De schrijver van het voorwoord spreekt zelfs van een 'incestueuze omgeving'. Niet voor en door fotografen, constateer ik.

Het resultaat is volgens La Grange dat kritische theorie onnodig elitair wordt en dat veel mensen die zeer wel in staat zouden zijn aan de discussie deel te nemen, ontmoedigd worden dat daadwerkelijk te doen.

Ook ik voelde me aanvankelijk gedesoriënteerd in het door semiologie, linguïstiek en fenomenologie verduisterde bos. Ik klim uit Plato's grot en noem hieronder wat bruikbare, demystificerende vondsten en een enkele afknapper.

█ CURSUS

Seeing Through Photographs

Online Engelstalige Coursera cursus van het Museum of Modern Art.

Deze cursus moet helpen je vaardigheden te ontwikkelen in het kritisch kijken naar foto's. Kennis vooraf is niet noodzakelijk (al helpt die naar mijn smaak wel).

Coursera gaat er van uit dat je gedurende zes weken tijd vrijmaakt, voor in totaal 33 korte video's (documentair, interviews) en tientallen documenten, dat zijn korte, maar ook langere fragmenten uit boeken en internetartikelen. Coursera noemt één of twee uur per week; dat zal een gemiddelde zijn want bijvoorbeeld les 3 omvat zestien documenten... ik deed er in de praktijk wat langer over.

Per week rond je een onderwerp af. Je kunt ook je eigen tempo aanhouden; ook na langere tijd kun je de draad weer oppakken.... Na iedere aflevering volgt een meerkeuze-toets waarin je acht van de tien vragen goed moet beantwoorden voor je verder kunt. Die antwoorden weet je niet zomaar op basis van algemene kennis van fotografie of kunstgeschiedenis... je moet studeren. De hoofdstukken:

  • Introduction
  • One Subject, Many Perspectives
  • Documentary Photography
  • Pictures of People
  • Constructing Narratives & Challenging Histories
  • Ocean of Images: Photography & Contemporary Culture

Deze cursus is gratis maar vergt twee schaarse dingen: tijd en discipline...

█ STEVIGE KOST

Beeldspraak - fotografie als visuele communicatie

2013 door Ton Hendriks. Van Duuren Media, 163 pagina's, €39,99; bij de auteur €29,95 eveneens €39,95. Enkele inkijkpagina's hier.

Beeldspraak behandelt hoe fotografie communiceert. Het gaat over culturele codes, onderwerp en thema, grammatica en tekens. Maar ook over de relatie tussen fotografie en de maatschappij en onze cultuur.

Dit Nederlandstalige werk is pittig, maar goed te doen. Het vergt wat extra inspanning, mede omdat de auteur niet scheutig is met handige tussenkopjes, opsommingen, samenvattingen en conclusies, waardoor je moeilijk overzicht houdt. Je moet je potloodje en gele stift bij de hand houden.... Het bevat wel een index van websites en een literatuurlijst, maar geen trefwoordenlijst.

Mooie, recente fotografie illustreert de tekst.

De al wat oudere essays van Hendriks op zijn site zijn overigens ook zeer de moeite waard.

The Nature of Photographs

 The Nature of Photographs, a primer 2010 door Stephen Shore. Phaidon, Engelstalig, 133 pagina's, bij Bol €15,99. Zeer aanbevolen, ik maakte een boekbespreking die je vindt in het blog. Bekijk ook de video Lecture and Conversation met Shore; hij gaat daar onder meer in op de uitgangspunten van zijn boek - dat is een nuttige aanvulling. 

Basic Critical Theory for Photographers

2005, door Ashley la Grange. Engelstalig, 261 pagina's, hier en daar te vinden voor >€50.

La Grange geeft in dit stevige studieboek een samenvatting en uitleg van elf boeken en teksten als Berger's Way of Seeing, Sontag's On Photography en Barthes' Camera Lucida. Hoofdstuk 13 bestaat uit enkele fotobesprekingen door verschillende critici. 

Ik suggereer de lezing van dit boek in plaats van de afzonderlijke samengevatte werken, ook al vindt La Grange dat je sommige boeken er náást moet lezen.

Ieder van de dertien hoofdstukken wordt gevolgd door een aantal opdrachten en discussiepunten.

Tot mijn verbazing vond ik het integraal online als pdf, zeker illegaal, dus geen link.

█ MEER TOEGANKELIJK MATERIAAL

Michael Freeman

serie The Photographer's... 

  • The Photographer's Eye Remastered: Composition and Design for Better Digital Photographs 

  • The Photographer's Mind Remastered: Creative Thinking for Better Digital Photos 

  • The Photographer's Vision Remastered: understanding and appreciating great photography


Engels edities, ongeveer €18. Ook in het Duits aangetroffen, nog niet in het Nederlands.

 

De Nederlandse versies die waren uitgegeven door Librero zijn alleen nog tweedehands te vinden. Inmiddels zijn de bovenstaande herziene Engelse edities in de handel. Ik heb ze nog niet gevonden in de Nederlandse boekhandel, wel bij de bekende verzendhuizen. Koop liefst lokaal.

Michael Freeman schrijft aanbevelenswaardige boeken over fotografie, meestal in de fototechnische sfeer. Dat zal zijn erkenning als 'fotofilosoof' op zich niet bevorderen. De hierboven genoemde boeken behandelen meer de inhoud van de fotografie, denkwijzen, werkwijzen, stijlontwikkeling en visie. Dit is wat lichter, toegankelijker werk, maar wel instructief en aantrekkelijk.

Michael Freeman geeft uitleg bij het werk van enkele bekende fotografen en vertelt hoe je naar hun foto´s kunt kijken, ter vergroting van begrip en waardering. Hij bespreekt onder meer de grafisch verarmde stijl, de New Topographics en het hoe-en-waarom van de verhalende foto-essays van W. Eugene Smith en Larry Burrows in Life. 

Fotografie - in het juiste perspectief

Een mooie in het Nederlands vertaalde 'geschiedenis van de fotografie'. In chronologische volgorde beschrijft dit boek de evolutie van fotografie als creatief medium, van periode tot periode. Tijdlijnen geven informatie over de historische en culturele achtergrond. Het bespreekt ook de fotografen die elk fotografisch genre het best vertegenwoordigen, met een analyse van hun werk.

Goed boek, als naslagwerk, maar ook om eens in een verloren moment in te duiken. De uitleg en tijdlijn plaatsen de foto's, fotografen en stromingen inderdaad in perspectief.

Gebonden, 576 pagina's, 175 x 250 mm €19.95 bij Librero, Bol en de boekhandel.

How I Make Photographs

Joel Meyerowitz legt uit hoe hij zijn foto's maakt, met de nadruk op straatfotografie.

Je leert onder meer hoe je een camera gebruikt om de straat terug te veroveren als fotografisch jachtgebied, waarom je de buitenwereld altijd moet zien als een omgeving die mogelijkheden biedt, hoe je voorbijgangers op hun gemak kunt stellen (fotograferen is niet bedreigend) en hoe je het objectief kunt kiezen dat bij je persoonlijkheid als fotograaf past. Meyerowitz illustreert zijn boek met hoofdzakelijk eigen werk, al zijn er ook voorbeelden van collega's opgenomen.

In hapklare hoofdstukjes pakt hij de onderwerpen bij de kop. Stof tot reflectie... zeer aanbevolen.

Paperback, 128 pagina's, Engels, 95 afbeeldingen, 20x14,5 cm, ongeveer €15,50

█ EEN DUIDELIJKE TEGENVALLER

La Chambre Claire

La Chambre Claire -Note sur la photographie (1979)

Camera Lucida - reflections on Photography

De Lichtende Kamer - Synopsis

door literatuur-theoreticus en filosoof Roland Barthes. Alleen in de Engelse vertaling goed te vinden voor ongeveer €12,=.

Een taai boek, dat in de literatuur kennelijk een verplicht nummer is. Want als 'iedereen' er over schrijft, heb je hoge verwachtingen en moet je er toch even doorheen, niet? Dit is niet alleen Barthes' zoektocht naar het wezen van fotografie (waarvan Barthes concludeert dat hij er niet helemaal in kan doordringen, hoofdstuk 44) maar ook een nagedachtenis aan zijn overleden moeder, wier persoonlijkheid hij op foto's poogt terug te vinden. Ik tel op meer dan dertig plaatsen verwijzingen naar sterfelijkheid en dood. De schrijfstijl is moeizaam: ellenlang aaneengeregen zinnen, bijzinnen en tussenwerpingen. Uit consultatie van de Engelse en de Franse tekst blijkt dat een getrouwe weergave te zijn. Het denken schiet alle kanten uit. Het is nauwelijks te geloven dat deze tekst laat in de twintigste eeuw is geschreven. Ondanks verwijzingen naar mensen als Avedon, Mapplethorpe en Sontag proef ik steeds een negentiende-eeuwse melancholie. 

Wie dit boek van Barthes wil leren kennen is vreemd genoeg het best bediend met hoofdstuk 4 van Basic Critical Theory for Photographers waarin Ashley la Grange een opmerkelijk heldere samenvatting van (onder meer) La Chambre Claire geeft. Knap dat iemand zo'n warrige tekst verhoudingsgewijs helder kan samenvatten.

La Chambre Claire was voor mij een regelrechte teleurstelling.

Studium en Punctum: exit...

Barthes introduceerde het studium en het punctum in het lezen van foto's. Net als je denkt dat je doorkrijgt wat Barthes daar mee bedoelt dwaalt hij weer een andere richting uit. Ook in het boek Over foto's gesproken van Brongers en Ophof (p. 80) wordt naar Barthes' studium en punctum verwezen; ook daar geen heldere definitie of beschrijving.

Mijn conclusie is dat auteurs - enigszins plichtmatig - over studium en punctum schrijven omdat je nu eenmaal niet om Barthes heen kan, maar dat niemand er echt iets mee kan. Ton Hendriks gaat in Beeldspraak uitgebreider op de twee begrippen in - en serveert ze af !

Ton Hendriks (Beeldspraak, p.147):

"(...) De punctumtheorie van Barthes is een tijd lang populair geweest en jarenlang hebben mensen in elke foto naarstig gezocht naar het punctum. Als dat niet gevonden kon worden, volgde teleurstelling en afkeuring van de als banaal gediskwalificeerde foto. Het bestuderen, de studium van de foto werd als een afstandelijke bezigheid gezien. Gelukkig is deze hype overgewaaid. (...)"

 

 

 

█ Noot bij verzamel-fotoboeken

Hierboven noem ik een boek van Lowe, die aan de hand van foto's een verhaal vertelt. Er zijn vele auteurs die aan de hand van '100 foto's' een verhaal vertellen of een theorie toelichten. Soms willen ze erg ambitieus/pretentieus moderne fotografie verklaren, jou moderne fotografie laten begrijpen of simpel een persoonlijke selectie laten zien. Hoe meer je er daarvan leest, hoe meer ze tegenvallen, omdat ze zelden tot verlichting leiden en steeds méér van hetzelfde blijken te bevatten. Als je ter inspiratie een verzameling wilt (dus geen monografie en zonder verklarende tekst), neem dan The Polaroid Book, 400 pagina's, Taschen, €9,99.

 

█ Ontbrekende boeken

- The Genius of Photography van Gerry Badger, in het Nederlands vertaald als Door het oog van de Lens. Hoort eigenlijk naast de DVD's hieronder. Erg goed en leesbaar boek. Alleen nog antiquarisch te krijgen, tegen soms beledigende prijzen.

- Ik had hier ook graag Szarkowski's (eigenlijk interessanter) Looking at Photographs opgenomen, maar dat is alleen antiquarisch te verkrijgen. Szarkowski en Shore zitten qua denkwereld redelijk dicht in elkaars buurt, zover ik dat kan beoordelen. Als ik moet kiezen tussen de boeken van Szarkowski en Shore's The Nature of Photographs, kies ik de laatste.

- On Photography, van Susan Sonatag, in het Nederlands vertaald als Over Fotografie, is nog volop in de  handel. Toch beveel ik het niet aan omdat het voor mij meer verwarring dan helderheid bood. En ik neem geen boeken op omdat ze 'belangrijk' zijn of omdat mijn boekenlijstje pas foto-politiek correct is als er indrukwekkende (maar liever ongelezen) boeken op voorkomen. Voorts behandelt het de fotografische wereld tot het jaar van uitgifte, dat is 1977. Het boek begint gedateerd te raken; een nadeel als je geïnteresseerd bent in recentere, zeer interessante fotografen en stromingen.

 - Over foto's gesproken van Hans Brongers en Simon Ophof, Fotobond, 2011. Na meer dan een decennium lang ervaring opdoen met fotobespreken op basis van de vier in dit boek gepromote pijlers vind ik de methode toch wat onbevredigend. Zonder meer een erg mooi gemaakt boek.

The Genius of Photography (DVD)

'Genuis Of Photography' van de BBC is een uitstekende serie over het ontstaan, de evolutie en de verschillende toepassingsvormen van de fotografie. De serie plaatst fotografie in een breed perspectief en belicht fotografische genres als kunst, nieuws, landschappen, portretten en advertenties.

Te bekijken op YouTube. In de winkel nauwelijks meer te krijgen, oorspronkelijke prijs €17 (goed om te weten als je er nog eentje vindt).

█ Reactie

U spreekt over de Online cursus Seeing through photographs.

Ik heb net module 6 afgerond en nu blijkt dat ik twee essays moet schrijven (dat vind ik prima).

Maar volstrekt vreemd vind ik dat je van drie 'classmates' een beoordeling moet krijgen om de cursus af te ronden. Hoe is uw ervaring daarbij?

Groet, Leo

Antwoord:

Dag Leo,

Dank voor je reactie.
Het antwoord is "geen": ik heb alleen de modules afgerond, en dan ook nog in een 'individueel tempo' ;-).

Individuele begeleiding zit niet in het pakket; daarom blijft het bij de afronding van de afzonderlijke modules ook bij meerkeuzevragen. Die kan de computer (of liever gezegd de website, die daarop geprogrammeerd is) wel beoordelen: er komt geen levende ziel aan te pas. Ik vind dat logisch en alleszins acceptabel voor een gratis cursus.
Ik heb het daarbij gelaten.

Het schrijven van een essay is:
1. een op zich nuttig stuk huiswerk, als je zover wilt gaan;
2. misschien een voorwaarde om een (betaald) certificaat te krijgen, en daar heb ik geen belangstelling voor.
Het lijkt er op dat de beoordeling van je essays wordt 'uitbesteed' door drie medecursisten een peer-to-peer-screening te laten doen. Er komt hoogstwaarschijnlijk géén beoordeling van een docent aan te pas; het lezen van je essays zou immers individuele aandacht en uren kosten.  Met de dollars die het certificaat kost, kun je dat simpelweg niet betalen. Ik zou het laten bij het afronden van de modules, tenzij je doel was naast het verwerven van kennis ook een certificaat te verkrijgen.

groet, KeesM