index.html
achtergrondfoto: Yves Saint Laurent, French Vogue, Rue Aubriot Paris 1975 (c) Helmut Newton Estate, uitsnede.

Helmut Newton in FOAM

Politieke correctheid kan hem niet worden verweten, dat was me al duidelijk. Wat ik dan wel van het werk van Helmut Newton moet vinden is niet eenvoudig onder woorden te brengen. Ik lees verhalen over 'sterke zelfverzekerde vrouwen' en kwalificaties die reiken van feminist tot vrouwvijandige sexist, hij wordt zelfs racistisch en fascistisch genoemd. Nu is de benoeming tot feminist van Newton zelf afkomstig: "Bullshit! I love the girls, this is all feminist misunderstanding!" roept hij op de beschuldigingen uit feministische hoek. Hij is niet het braafste jongetje van de klas, maar sommige verwensingen lijken meer ingegeven door de behoefte aan een zo krachtig mogelijke veroordeling dan door een afgewogen oordeel.

Er is geen feministisch goedkeuringszegel nodig om deze tentoonstelling te bezoeken, noch moet je je laten afschrikken door heftig taalgebruik. De waarheid, zo die bestaat, zal wel ergens in het midden liggen: vrouwenfotograaf die erotische fantasieën uitwerkt, pervers romanticus (The Guardian), professioneel voyeur, hij fotografeert erotisch-melancholisch, gewelddadig. Newton is een fotograaf van portretten, mode, naakt, en gaat met name in zijn SM-geïnspireerd werk wellicht over de grens van pornografie. Zadels, handboeien en kettingen op scheepsformaat zijn tenminste geen alledaagse mode-accessoires. Vermoedelijk zou hij in de huidige tijden met sommige foto's niet meer wegkomen.

Ook als hij modellen geheel of gedeelteijk gekleed weergeeft laat hij dingen zien die je normaal niet hoort te zien. Modellen zijn veelal gefotografeerd in situaties en omgevingen die een zekere decadente arrogantie en perversie uitstralen. Hij voert suggestieve attributen aan; vrouwen voeren niettemin de boventoon en trekken op alle mogelijke manieren de aandacht.

Een vrouw slaat als een exhibitioniste haar jas open om haar naakte lichaam te laten zien. Een bijschrift stuurt je aandacht naar de man naast haar: o ja, het gaat om het herenkostuum, niet om de eva-outfit. A world without men?

Newton is een kwajongen die op kritiek lijkt te reageren met nog meer provocatie. Er zijn in zijn vocabulaire maar twee vieze woorden: Kunst en Goede Smaak. "Ich fotografiere Körper - Seele versteh' ich nicht." Hij neemt zichzelf niet al te serieus, want serieuze mensen (en fotografen) zijn er al genoeg, ernst leidt maar tot saaiheid en verveling. Daarom ergert hij zich na verloop van tijd aan de modewereld, omdat er binnen de enge kaders van dat universum geen ruimte is voor humor. Indien de fotograaf niet strikt de schoonheid van hun producten overbrengt worden de couturiers boos... Hij neemt na zijn hartaanval van 1971 meer ruimte voor zichzelf en zijn eigen fotografie, maar neemt niet volledig afscheid van de modewereld omdat een breuk ook 'de aanvoer van mooie vrouwen' zou afsnijden.

Hij verdient veel geld met fenomenale foto's van mooie vrouwen en steekt niet onder stoelen of banken dat hij daar van geniet.

Hij gaat met jongensachtig genoegen over de schreef - hij doet het er om.

Helmut Newton sterft in 2004 na een autoongeluk.

▲ Een grote baret, laarzen en een militair als requisiet bepalen het beeld in de prominente modefoto rechtsmidden, gemaakt voor de Britse Vogue van november 1967. Rechts een foto uit de Britse Vogue van hetzelfde jaar, waarin een model in Go-Go laarsjes wordt achtervolgd door een tweedekker: een overduidelijke verwijzing naar de film North by Northwest van Alfred Hitchcock (1956).
Foam heeft een prachtige omgeving voor deze tentoonstelling verzorgd door de zalen in verschillende kleuren te sauzen. Als ik het goed zie gaat het museum ter ere van de glamourfotograaf daarbij iets verder dan de voor exposities gebruikelijke ingetogen kleuren.
▲In deze zaal zien we onder meer de serie met de modellen in medische korsetten, met prothesen en andere medische hulpstukken (rechts). Newton was geïnspireerd door een beeld uit de film La Grande Illusion (1937) waarin de acteur Erich von Stroheim een nekbrace droeg. De combinatie van technisch aandoende hulpmiddelen en de kwetsbaarheid van het in zijn bewegingen beperkte naakte lichaam past helemaal in het repertoire van Newton... Semi-Medisch?
▲Private Property Suites, gemaakt in 1983 als portfolio waarin tien jaar werken aan mode, portret en naakt wordt samengevat. Voor deze series haalde Newton een meesterdrukker naar zijn huis in Monte Carlo. Newton had geen trek in dokawerk, maar hij wist wel precies wat hij wilde en hield de vinger aan de pols met deze print-artist-in-residence.
▲Newton verbaasde zich over de werking van de Polaroid. Niet over de techniek maar over de spontaniteit die hij wél zag in de Polaroid, maar minder in de zorgvuldig gecomponeerde definitieve opnamen. Hij schreef het toe aan zijn ongeduld: 'ik wil zien hoe de foto wordt, grijp mijn camera en druk af'...
De Polaroid is het schetsboek van de fotograaf, waarin hij verkent hoe het beeld wordt, of het aantrekkelijk is en of het moet worden veranderd.
▲De hele jetset liet zich door Newton fotograferen, als je portret niet door hem was gemaakt hoorde je er eigenlijk niet bij. Hier geen bedenkingen over de vraag of het wel netjes was wat Newton maakte. Een merkwaardige outsider is in dat verband de Iron Lady Margaret Thatcher. Maar de prins en prinses van Monaco, Albert en Caroline (rechts), horen er helemaal bij: ze lieten zich door hun beroemde 'lokale fotograaf' portretteren.
 ▲Catherine Deneuve kijkt vanaf een nauw gekadreerde foto naar de toeschouwer. Hier wreekt zich de combinatie van een te diepe lijst, een te gerichte spot en de afwezigheid van een passe-partout. Een harde schaduw valt juist op de plaats waar de aandacht naar toe gaat. Het fenomeen was me bij andere opnamen niet opgevallen, maar door die ogen luistert het hier allemaal extra nauw.
▲Sie Kommen, Paris (Naked and Dressed), Vogue Studios, 1981, twee panelen met geklede, respectievelijk naakte modellen in dezelfde pose. Naakt betekent hier: wel de hakken aan, het moet niet te ver gaan. Het blijkt een aantrekkelijke puzzel voor wie graag verschillen zoekt, terwijl Newton toch zoveel moeite heeft gedaan de poses exact gelijk te houden. Dat is een heel gedoe met vier bewegende modellen. Dozen Polaroids zijn er aan besteed. Gelukkig tref ik een vijfde vrouw in regenjas.
▲Naast Sie Kommen zijn er nog enkele experimenten met modellen, die gekleed en naakt dezelfde poses aannemen.
Rechts de Big Nudes. Eén van de foto's prijkt op de omslag van het legendarische boek Sumo. Wie ooit in Berlijn het museum van de Helmut Newton Foundation heeft bezocht, herinnert zich de monumentale trap waarboven deze vijf vrouwen met een reuzenformaat van 2,5 meter de bezoeker imponeerden. In dat museum was het niet alleen verboden, maar door streng toezicht ook vrijwel onmogelijk te fotograferen. In Foam mag het ook niet - hoewel ik dat bij dit bezoek niet opnieuw heb onderzocht - maar letterlijk iedereen doet het.
Een mooie ruime zaal voor grote foto's. Op deze opname komen de lichtvlekken van de verlichting wat 'erger' over dan voor het blote oog. Newton zou een Polaroid hebben gebruikt om dat te checken...

Helmut Newton, a retrospective

nog tot 4 september 2016.
Van harte aanbevolen, net als de salades in het restaurantje...