Fotoboeken maken

Dit wordt een lang artikel. Een 'long-read' heet dat in blogtermen, meen ik.
medio april 2016

We doen steeds meer digitaal, inclusief het opslaan van onze foto's. Of dat nu om 'kunst' gaat of om vakantieherinneringen: de berg foto's staat ergens op de harde schijf, of in een map op de smartphone. Er gaat echter niets boven een echt goede afdruk, of als dat zo uitkomt: boven een echt papieren boek. Het maken van een eigen boek is een flink karwei. Het geeft echter ook zeer veel voldoening. En 's avonds op de bank is het aangenaam met een fotoboek en een goed glas in de fotografie te duiken, of die nu van jezelf is of van anderen. Ik probeer na iedere jaarwisseling een selectie te maken uit mijn fotografie van het afgelopen jaar. Het maken van een jaarboek is een goede aanleiding te reflecteren op waar je fotografisch gezien mee bezig bent (geweest).

Een boek dus.

Een zelfgemaakt en professioneel gedrukt boek is met het printen-on-demand binnen handbereik gekomen, in de zin dat het maken van een boek haalbaar en betaalbaar is geworden. Aanbieders als Hema, Kruidvat en Albelli maakten het als eersten mogelijk om een mooi eigen boek samen te stellen, in een oplage van één - of meer. Later volgden anderen, die bovendien het zelf uitgeven mogelijk maakten.
Dit artikel is geen complete cursus, ook geen vergelijkende test - ik deel vooral ervaringen van mezelf en van clubgenoten.
Het artikel bevat voor jou allicht een paar vondsten, doe er je voordeel mee. Hopelijk raak je geïnspireerd... Maak een boek!

Software

Je moet je boek wel zélf maken, al bieden sommige drukkers een betaalde service die dat voor je doet. Zo hebben BraveNewBooks en Pumbo een uitgebreide, betaalde ondersteuning. Waarschijnlijk heb je daar meer behoefte aan als je een uitgave met grote oplagen plant. Je zult daarvan niet snel gebruik maken voor je vakantieboek of je foto-portfolio.
- Bij drukkers als Albelli, Kruidvat en Hema kun je software downloaden waarmee je met teksten en foto's kunt schuiven. De flexibiliteit is minder, maar als die voldoende is voor jouw boek heb je daar de makkelijkste opmaak-mogelijkheid.
- Andere drukkers bieden zeer uitgebreide software waarmee je offline een boek kunt samenstellen, zoals Blurb met BookWright. Bookwright kan ook een pdf opslaan, maar dan alleen in lage resolutie... Er zijn vele sjablonen beschikbaar op basis waarvan je je eigen boek kunt maken.
- De meeste drukkers accepteren ook kant en klare pdf's. Hoe meer een drukker uit het traditionele drukkersvak komt, hoe meer daarop de nadruk ligt, zo lijkt het, al leveren ook die drukkers een uitgebreide service voor opmaak van binnenwerk en omslag. Wil je een eenvoudige eigen pdf maken, dan kan dat nog met Word, OpenOffice of LibreOffice. Voor fotowerk vind ik die software minder geschikt. Mocht je de opmaak wat meer naar je hand willen zetten, dan ontkom je niet aan het leren omgaan met een opmaakprogramma als InDesign of het gratis Scribus (link onderaan deze pagina).
- In alle gevallen is het de moeite om op de website van de desbetreffende drukker nauwgezet na te gaan wat de mogelijkheden zijn. Sommigen leveren een uitgebreide handleiding voor het maken van een boek, zoals BraveNewBooks: als je die minicursus doorneemt  maak je een boek met de juiste titelpagina, colofon, bladzijdenummering etc.
- Wil je je wat meer in de techniek van het opmaken verdiepen (zonder in de gebruiksaanwijzing van een bepaald softwarepakket te verzeilen) dan is het niet makkelijk om daarover literatuur te vinden. Zoek online...
De slides hieronder gaan over software en het ontwerpen van boeken.

In de onderstaande slideshow gebruik je de muis, de ◄ pijltjes ► en stippen voor navigeren.

Omslag, opmaak en binding

Hard of zacht, glans of mat, of zelfs textiel? Misschien een spiraalbinding voor een instructieboek? De omslag bepaalt in hoge mate hoe het boek overkomt.
- Sommige omslagen zijn ware vingerafdruk-magneten.
- Een brede witte rand op je pagina helpt om je duimen van je foto's te houden. Weersta de neiging je foto zo groot mogelijk af te drukken.
- Geef een foto de ruimte, laat witte vlakken op je pagina. Dat is niet 'zonde' maar functioneel. Het gaat toch om het beeld?
- Een foto plaats je liefst niét over de vouw van de pagina, in het gootje. Ik heb prachtige fotoboeken in de winkel laten liggen omdat ze over de vouw waren gedrukt  Een foto hoort niet in de goot.
- Maak vanwege dat gootje de marges bij de rug breder dan aan de buitenzijde, dan klimt je foto (of tekst) een beetje uit het gootje.
- Ik heb gemerkt dat het meegeven van een duotoon of steunkleurtje ('gesplitste tinten' in Ligthroom) helpt bij het verkrijgen van een goede zwarting van zwartwit-foto's. Zie voorbeeld hieronder.

De slides hieronder gaan over de resultaten van je ontwerp:  hoe ziet een boek er uit, wat zijn de gevolgen van je keuzes?

Papier

De papiersoort die we voor ons drukwerk kiezen luistert nauw.
- Voor fotowerk is een MC-papier (Machine Coated) aan te bevelen omdat de inkten meer op het papier blijven liggen. Daardoor bereiken we mooiere contrasten en diepere zwarten. Een 'gewoon' offsetpapier zuigt meer inkt op waardoor het contrast terugloopt. MC is ook gladder en lijkt witter.
- Een dikker papier voelt niet alleen luxer aan; het zorgt ook voor minder doorschijning van afbeelding of tekst van de ene pagina naar de pagina op de keerzijde van het blad. Ter oriëntatie: een vel gewoon kopieer- en printpapier weegt 80 gram per vierkante meter ('80 grams'). Een wat luxer fotoboek maak je vanaf 135 grams MC papier.
- Opmerkelijk: Pro-Book rekent dezelfde prijs voor alle papiersoorten.
- Sommige drukkers leveren op aanvraag een setje proefpapier. Daarvan leer je veel: wat is eigenlijk 115 grams-papier, hoe oogt MC-papier in vergelijking tot offset- of romanpapier? Hieronder enkele voorbeelden. Het lijkt wel een test van proefpakketjes... 

Slijtage

Dat is misschien een wat merkwaardig onderwerp, maar toch hoort het bij de opgedane ervaringen. Je boek blijft immers niet eeuwig nieuw en fris. Wat gebeurt er met een boek, na verloop van tijd?
O ja, en dan heb ik het niet over boek-ontheiligende vandalen die de rug van je boek even 'breken' omdat het niet goed vlak ligt, die bij het omslaan in iedere bladzijde een deuk maken, met een vette oliebol in de hand je kostbare zwartwit-foto's niet bekijken maar voelen, je begrijpt me wel: sommige mensen moet je geen boek in de hand geven... 

Drukkers

Hoeveel echte drukkers er zijn weet ik niet, er zijn wel veel aanbieders. Zie over de afdrukcentrales de link van Consumentenbond hieronder, bekijk vooral de video. Sommige leveranciers van fotoboeken bestellen hun drukwerk bij een gering aantal 'echte' drukkerijen. Denk aan Kruidvat, Aldi en Hema.
In het vorenstaande heb ik alle leveranciers maar 'drukker' genoemd, of ze dat nou zijn of niet.
Mijn advies is, de sites van de kandidaat-drukkers van je boek eens uitgebreid te bestuderen. Sommigen maken het samenstellen van je boek makkelijk door instructies op hun site of door goede software, anderen hebben bijzonder veel mogelijkheden, bij weer anderen moet je veel zelf doen maar daar staat dan een  gunstige prijs tegenover. Sommige drukkers zijn ook boekverkoper, dat wil zeggen dat die je de mogelijkheid bieden je boek in de handel te brengen, compleet met ISBN-nummer e.d.    
Ik heb de mogelijkheid een e-book uit te geven hier niet besproken, want het gebruikte bestandsformaat (epub), noch de schermpjes van e-readers zijn geschikt om fotoboeken te bekijken.

Zeer generaliserend concludeer ik:
- We zijn geen afraders tegengekomen. Wel behoorlijke prijsverschillen.
- Blurb is zeer flexibel, uitgebreid, heeft veel mogelijkheden, levert kwaliteit maar wordt bij een forser boek prijzig. Nadeel: geen iDeal-betaling mogelijk.
- Profotonet levert fraaie kwaliteit maar is bepaald niet goedkoop.
- Brave New Books vergt meer zelfwerkzaamheid, heeft een beperkt aantal papieren en gaat tot maximaal A4 - heeft echter gunstige prijzen voor redelijk tot goede kwaliteit.
- Pumbo vraagt eveneens zelfwerkzaamheid, levert fraai werk, is flexibel en redelijk geprijsd. Pumbo kon wel eens aantrekkelijk zijn voor het zelf uitgeven van een boek (verhouding verkoopprijs/marge).
- Hema, Kruidvat, Aldi en Albelli (en vergelijkbare 'drukkers') leveren via sjablonen makkelijk goede fotoboeken voor een redelijke prijs.
- Er zijn véle andere drukkers waar we echter geen ervaring mee hebben. Beperk je zoektocht dus niet tot de onderstaande links, al vormen die een goed uitgangspunt.

Uitgeven

O ja, laten drukken van één of enkele exemplaren van je product is natuurlijk geen probleem. Uitgeven is een ander verhaal.

Je kunt dat zelf doen door een oplage te laten drukken en die zelf aan de man te brengen. Dan begeef je je in promotie, websites en twitteraccounts. Bij grotere oplagen laat je offset-drukken. Je zolder bevat dan dozen vooralsnog onverkochte boeken, waarvan je je moet afvragen of je de forse investering van minimaal enkele duizenden euro's er ooit uit krijgt. En je hebt een hoop gedoe met bestellingen, verzendkosten, inpakken en administratie.

Het alternatief is via het uitgeef-kanaal van de drukker te werken.

Op de 'prijzen'-pagina's van de hieronder genoemde 'drukkers' kun je kijken naar uitgeven via winkels. Enkele voorbeelden: 

• bij Blurb via de eigen Blurb-boekwinkel en o.a. Amazon infopagina
• bij BraveNewBooks via de CB (Centrale Boekhandel), inclusief Bol.com infopagina
• bij Pumbo via de CB (Centrale Boekhandel), inclusief Bol.com, maar ook via boekenbestellen.nl infopagina

De verschillende kanalen verschillen behoorlijk in prijs, de marge van Bol is bijvoorbeeld in vergelijking zo hoog dat de kansen van je boek er door verminderen. Boekenbestellen.nl zou mijn tip zijn, als ik de prijzen (voor je afnemers, inclusief verzendkosten) bekijk.

Pumbo heeft een fraaie gids over boeken uitgeven.

Ook BraveNewBooks doet veel aan wegwijs maken.

Het grootste voordeel is dat je via die winkels géén voorraad hebt, géén administratie, verzending en rompslomp.

Prijsvergelijking uitgeven

Wat kost een boek op A4, paperback, 144 pagina's kleur, 115 grams MC wit papier, incl. BTW, excl. verzendkosten, de pdf kant en klaar aangeleverd? Dat is een willekeurig boek om een indruk te krijgen, als je wat anders wilt: vergelijk zelf.

Hieronder een tabel met op de eerste drie regels de aanschafprijs van 1, 10 en 100 boeken via jezelf, dus nog zonder jouw winst. Dat lijkt aantrekkelijk maar je krijgt er de administratieve rompslomp en de inpak- en verzendkosten bij.

De overige regels tonen de prijs voor de koper van hetzelfde boek via de verkoopkanalen van de drukker, inclusief €5,= winst per boek voor jou (soms plus of min een dubbeltje want de rekenmodule is niet op de cent in te stellen). Exclusief verzendkosten. Bij Blurb kon ik online geen prijs bij elkaar zoeken. Die site geeft véél informatie maar (niet toevallig?) geen makkelijke prijsvergelijker. Ik heb wel de indruk dat Blurb ronduit duur is.

prijzen per 15 mei 2020         BraveNewBooks  Pumbo  Drukwerknodig.nl

1 exemplaar via jezelf              €19,96     €25,46       €29,94

bij 10 exemplaren via jezelf        €18,98     €25,46       €17,47

bij 100 exemplaren via jezelf       €18,27     €20,46       €13,77

uitgeven via boekenbestellen.nl                €29          

uitgeven via bol                    €46        €45

uitgeven via CB                     €46        €35,50

Bij één of enkele exemplaren ben je het goedkoopst uit bij BraveNewBooks.

Als je in je eigen kring (je fotoclub?) boeken wilt verspreiden ben je het goedkoopst uit bij Drukwerknodig.nl, want de prijs per stuk daalt daar snel naarmate de oplage stijgt. Die drukker heeft zover ik kon zien géén koppeling aan een verkoopkanaal.

Als je aan onbekenden wilt leveren ben je het best uit bij Pumbo (boekenbestellen.nl): je klanten kunnen zelf bestellen en je hebt er behalve de opbrengst geen omkijken naar.

Let op: het bovenstaande ging uit van een A4-boek; de kwaliteitsverschillen die er ongetwijfeld zijn kan ik niet controleren. Als het gaat om grotere fotoboeken van 30x30 cm vierkant kun je niet terecht bij BraveNewBooks. Ik heb met dergelijke grote boeken, met harde kaft, goede ervaringen bij Pumbo. Ook de advisering is daar goed, als je een fout maakt bij bijvoorbeeld de opmaak van de omslag word je geholpen.

Dank

- Aan Mohammad A, Arno E, Tom M en Marcel B voor het delen van hun ervaringen, het ter beschikking stellen van hun boeken en proefsetjes en het geven van feedback op het concept van deze pagina. 
- Aan Pro-Book, Drukwerkdeal en Reclameland voor het toezenden van proefsetjes papier. 

Enkele links

Blurb

bekijk bij Blurb de fotoboeken van:
- Tom M bij Blurb

- Marcel B bij Blurb

- Arno E bij Blurb

Profotonet

Brave New Books

Pumbo, boekenbestellen.nl

Pro-book

Drukwerknodig.nl

Scribus opmaakprogramma met een Scribus-wiki

Vriendelijke groet,
Kees M